Towarzystwo 8 Pułku Ułanów Księcia Józefa Poniatowskiego

Przejście zorganizował rotmistrz Stefan Dębiński i rotmistrz Stefan Zabielski, dnia 01.11.1918r. Pułk w tym czasie powraca ze wschodu w pełnym stanie osobowym ( okradziony tylko przez Ukraińców z taborów ) poprzez Klucze do swoich macierzystych koszar w Rakowickich, początkowo nosi nazwę 1 Pułk Ułanów Ziemi Krakowskiej, później po reorganizacji Armii Polskiej otrzymuje w dniu 14.01.1919 nazwę 8 Pułk Ułanów ks. Józefa Poniatowskiego jako jeden z dwóch pułków wsłanych. Po uzyskaniu gotowości bojowej 1 szwadron dnia 19.01.1919r. wyrusza na front cieszyński, a reszta pułku w 2 rzutach dociera na front wołyński. W wojnie polsko-bolszewickiej w sławił się licznymi zagonami ( Koziatyń ), szarżami ( pod Równem ) oraz bitwą z armią komdadmirała Budionnego pod Komorowem, gdzie walnie przyczynił się do jego pokonania. Pierwszy sztandar pułk otrzymuje w 1920 roku w Taraszczy podczas pobytu na Ukrainie. Ufundowały go matki, żony i siostry ułanów, przedstawiał on ryngraf z Matką Boską Częstochowską na tle dwóch skrzyżowanych szabel. Święto pułkowe obchodzono 19 marca, w dniu imienin ks. Józefa.

Listopad 1918 r. – marzec 1939 r.: Rakowice koło Krakowa; dodatkowo od maja 1921 r. ( po wyjściu 2 pułku szwoleżerów ), koszary w Kobierzynie. W marcu 1939 r. Rakowice oddano lotnikom, a pułk zajął koszary na Zakrzówku ( Kobierzyn ), koncentrując się na prawym brzegu Wisły.

Do II wojny światowej przystąpił w składzie Krakowskiej Brygady Kawalerii ( 3Pułk Ułanów Śląskich, 8 Pułk Ułanów ks. Józefa Poniatowskiego, 5 Pułk Strzelców Konnych, 5 Dywizjon Artylerii Konnej, 5 Szwadron Pionierów, 51 dywizjon pancerny, 85 bateria artylerii plot ).

Na Kampanie Wrześniową 1939 roku wychodzi pułk w składzie Krakowskiej Brygady Kawalerii, należącej do armii „Kraków”. Boje pod Ligotą Woźnicką ( 02.09 ), Szczekocinami (03.09, pułk odcięty od brygady ), obrona linii Nidy ( 04.09 ), Wierzbnik ( 07 – 08.0 9), Solec nad Wisłą ( 08 – 09.09, obrona linii Wisły i Kraśnika w składzie Warszawskiej Brygady Pancernej (12 -14.09). Od 18.09 pułk działa w składzie kombinowanej brygady kawalerii pułkownika Adama Bogoria-Zakrzewskiego. Boje:19.09 Krasnystaw, 21-22.09 Czartowczyk, 23.09 Jacnia. Większość pododdziałów pułku w drodze na Węgry dostają się do niewoli bolszewickiej 27 września pod Biłgorajem. Granicę węgierską przekraczają tylko niedobitki 4 szwadronu oderwanego od pułku w dniu 03.09 ( pozostał on przy brygadzie i odmówił kapitulacji pod Tomaszowem ).

Sztandar pułku został odesłany do Ośrodka Zapasowego Krakowskiej BK w Dębicy, skąd maj Tadeusz Plackowski eskortował go na wschód, prawdopodobnie wraz z innymi sztandarami KBK zostały ukryte we wsi Uhrynów w połowie drogi z Brodów do Rohatyna, do dzisiaj nie odnaleziony.

Częściowo odtworzono pułk w kampanii francuskiej 1940r. w Lotaryngii, pod dowództwem ppłk dypl. Włodzimierza Kasperskiego. Hinsing-Schweix ( 14-15.06 ), Bennstorff-Guermange-Azoudange (16.06.1940r.), Lagarde(17-18.06), Ogeviller ( 19.06 ), Baccarat-Raon L Etappe ( 20-21.06). W dniu 21.06.1040r. rozwiązanie pułku i przebijanie się małymi grupami na południe Francji, część oddziałów dostaje się do niewoli, a nielicznym udaje się dotrzeć do Szwajcarii.

W kraju w czasie II wojny światowej pułk bierze udział we wszystkich akcjach Amii Krajowej w obwodzie Pińczowskim i Krakowskim w okresie jesieni 1944- stycznia 1945 r. w składzie Krakowskiej Brygady Kawalerii.

Barwa jednolita pułku, słonecznikowa („stare złoto”) barwy tej były proporczyki , otoki i lampasy pułku. Na naramiennikach zamiast numerów widniały monogramy ( mitra ) ks. Józefa Poniatowskiego. Były to wyróżniki dla każdego pułku.

2. Okres po II wojnie światowej:

W latach 70-tych dochodzi do spotkania się byłych żołnierzy i ich rodzin na msz św. za poległych kolegów zawsze 19 marca, na jednym ze spotkań zapada decyzja powołania rodziny pułkowej.

70 lat po wymarszu z Krakowa „Siódemki Beliny”, w 1984 roku po zawieszeniu stanu wojennego, w Krakowie powstała 8 Konna Drużyna Harcerska im. 8 Pułku Ułanów ks. Józefa Poniatowskiego. Powstanie tej drużyny można uznać za początek Kawalerii III Rzeczpospolitej.

3. Działalność w III Rzeczpospolitej ( powstanie Szwadronu „NIEPOŁOMICE”, obecnie Szwadronu Kawalerii Ochotniczej w barwach 8 Pułku Ułanów ks. Józefa Poniatowskiego ):

W drugi dzień Świąt Wielkanocnych 2004 roku spotyka się grupa znajomych połączonych wspólną ideą, dla których pasją życia była jazda konna oraz umiłowanie polskich tradycji kawaleryjskich. Z tej rozmowy zrodził się pomysł na utworzenie Samodzielnej Grupy Operacyjnej Kawalerii „NIEPOŁOMICE” działającej w barwach 8 Pułku Ułanów ks. Józefa Poniatowskiego, która kilka miesięcy później kontynuuje tradycje 8PU jako grupa rekonstrukcyjna. Jednocześnie od początku postanowiono przyjąć złotożółte barwy oraz kultywować tradycje najbardziej „małopolskiego” z istniejących w historii pułków kawaleryjskich – 8 Pułku Ułanów księcia Józefa Poniatowskiego. W listopadzie 2005 roku zostaje zarejestrowane Stowarzyszenie Szwadron NIEPOŁOMICE w barwach 8 Pułku Ułanów ks. Józefa Poniatowskiego. Jedną z pierwszych decyzji Zarządu Stowarzyszenia było ustanowienie Odznaki Szwadronu nawiązującej symboliką do Odznaki Pułkowej 8 Pułku Ułanów, której nadanie odbywa się w dzień Święta Pułku i jest dla każdego otrzymującego wielkim zaszczytem.

Stały napływ ochotników rozmiłowanych w koniach i kawalerii z miesiąca na miesiąc pozwalał poszerzać grono mundurowych członków grupy oraz jej sympatyków.

Poza startami w różnego rodzaju zawodach – w tym coraz częściej w zawodach militari – wpisywał się Szwadron w krajobraz Krakowa, Małopolski i kraju biorąc regularnie udział w obchodach świąt państwowych i innych uroczystości patriotycznych.

Nawiązując ścisłe kontakty i współpracę z Kołem Pułkowych 8 Pułku Ułanów w Krakowie grupa jeszcze bardziej zrosła się z tradycjami tegoż Pułku.

Najważniejszą datą w kalendarzu stał się dzień imienin Szefa Pułku – Józefa Poniatowskiego – dzień 19 marca, w którym czcimy pamięć jego oraz wszystkim ułanów służących w 8 Pułku.

W dniu 11 listopada 2006 roku podczas uroczystego apelu na dziedzińcu Zamku Wawelskiego Szwadron otrzymał swój wymarzony Sztandar. Tak jak i odznaka nawiązuje on symboliką do Sztandaru 8 Pułku Ułanów. Sztandar został ufundowany przez Prezydenta Królewskiego Miasta Krakowa i poświęcony w dniu nadania przez Księdza Kardynała Stanisława Dziwisza w Katedrze Wawelskiej.

Od pierwszej wizyty w sierpniu 2007 roku, aż do dnia dzisiejszego swoistą Mekką dla Szwadronu stały się pola ostatniej wielkiej bitwy kawaleryjskiej – Bitwy pod Komarowem, gdzie członkowie Szwadronu docierają rajdem konnym. To w tej bitwie 8 Pułk Ułanów księcia Józefa Poniatowskiego okrył się nieśmiertelną chwałą idąc na czele szarży decydującej o zwycięstwie nad Konnicą Budionnego. Ułani Szwadronu Niepołomice również wpisali się w duże wydarzenia kawaleryjskie, jaki było w 2013 roku uczestnictwo w „Wielkiej Rewii Kawalerii” na Krakowskich Błoniach, wzorowanej na tej pierwotnej z 1933 roku. Brali również udział w scenach batalistycznych takich filmów jak: „Bitwa Warszawska 1920” – Jerzego Hofmana, kręconych właśnie na historycznych polach komarowskich oraz „Hubala” i „Rokitna”. Natomiast w 2016 roku z ich udziałem został nakręcony kolejny odcinek historycznego cyklu „Sensacje XX wieku” Bogusława Wołoszańskiego o zwycięskiej „Bitwie pod Komarowem”.

W grudniu 2017 roku podczas walnego zebrania członków stowarzyszenia, została podjęta uchwała o zmianie jego nazwy na „Towarzystwo 8 Pułku Ułanów ks. Józefa Poniatowskiego”, w skład którego wchodzi między innymi konny oddział o nowej nazwie „Szwadron Kawalerii Ochotniczej w barwach 8 Pułku Ułanów ks. Józefa Poniatowskiego.”

Pielęgnowanie chlubnych tradycji polskiej kawalerii, chwalebnych czynów ułanów najstarszego z jej pułków, dbałość o wiernych towarzyszy – konie, dążenie do doskonałości w kompletowaniu mundurów, oporządzenia, rzędów i wszystkich przynależnych kawalerzyście cech od początku ułani ochotnicy Szwadronu Kawalerii Ochotniczej w barwach 8 PU ks. J. Poniatowskiego stawiają na pierwszym miejscu !!!

Opracował por. kaw. och. Franciszek Paweł Żmudzki